Römorkörcülüğün Temel Taşları: Doğrudan ve Dolaylı Çekme Yöntemleri

Denizcilik dünyasının görünmez kahramanları olan römorkörler, devasa gemilerin dar kanallarda, yoğun limanlarda ve sığ sularda güvenli seyrini sağlamada kritik bir rol oynar. Ayrıca yangınla mücadele ve deniz kurtarma gibi hayati görevlerde de aktif rol alırlar.

Peki, kendi başlarına manevra kabiliyetleri sınırlı olan bu dev gemilere, römorkör gibi "küçük" yardımcılar nasıl destek olur? İşte tam burada, römorkörcülüğün iki temel manevra yöntemi devreye giriyor. Römorkörcülüğün Temel Taşları: Doğrudan Çekme (Direct Towing) ve Dolaylı Çekme (Indirect Towing). Bu yöntemlerin seçimi, genellikle geminin hızına ve ulaşılmak istenen etkiye göre belirlenir.

Doğrudan Çekme (Direct Towing)

Doğrudan çekme, adından da anlaşılacağı gibi, çekme işleminin en basit şeklidir. Bu yöntemde, römorkör, çekilecek gemiye bağlanan bir çekme hattı aracılığıyla gemiyi düz bir şekilde çeker. Genellikle çekilen geminin kendi kendine hareket edemediği durumlarda tercih edilir.

• Hız Aralığı: Bu yöntem genellikle düşük hızlarda, tipik olarak 4-5 knot veya 6 knot'ın altındaki hızlarda gerçekleştirilir.

  
  

• Kuvvet Kaynağı: Doğrudan çekmede kuvvetin temel kaynağı, römorkörün Bollard Pull değeridir. Azimut Stern Drive (ASD) römorkörler, 6 knot'ın altındaki hızlarda iticilerini geminin boyuna ekseniyle aynı hizada ve tam güçte kullanarak maksimum çekme kuvvetini elde edebilirler.

  
  

• Çekme Hattı Konumu: Çekme hattı, römorkörün boyuna ekseni üzerinde daima gergin bir şekilde çalışır.

  
  

• Avantajları: Basit ve etkilidir. Özellikle düşük hızlarda veya hareketsiz gemileri hareket ettirmek için idealdir. Ayrıca, bu yöntemde "CT mesafesi" küçüktür ve römorkörü etkin konumda tutmak için daha düşük direksiyon gücü gereklidir.

Dolaylı Çekme (Indirect Towing)

Dolaylı çekme, doğrudan çekmeden önemli ölçüde farklı, daha karmaşık bir manevra yöntemidir. Bu yöntemde, çekme halatı genellikle çekilen geminin kıçına bağlanır ve gemi römorkörü sürükler. Römorkör, kendi seyir yönüne göre eğik (sheered) bir pozisyon alarak itiş gücünü kullanır. Bu eğik pozisyon sayesinde, hidrodinamik kuvvetler ve römorkörün skegi (omurgası) ek yük oluşturarak geminin yavaşlamasına veya dümenlenmesine yardımcı olur. Skeg'in su akışına karşı oluşturduğu eğik açı, direncini belirler.

• Kuvvetin Artması: Bu yöntem, çekme hattının römorkörün Bollard Pull değerinden daha yüksek bir sürükleme kuvveti geliştirmesine olanak tanır. Geleneksel römorkörün Bollard Pull'unu %85'e kadar artırabilir.

  
  

• Hız Aralığı: Dolaylı çekme genellikle 6 knot veya daha yüksek hızlarda gerçekleştirilir. 8 knot'ın üzerindeki hızlarda, teknenin hidrodinamik kuvvetleri baskın hale gelir ve römorkörün aşırı yüklenmeyi önlemek için bu yöntemi kullanması kritikleşir. 3-7 knot arasındaki hızlarda ise, geminin dönüş hızını artırmak için de dolaylı yöntem kullanılabilir.

  
  

• Manevralar:

  • Frenleme: Römorkör ve skegin su akışına göre belirli bir açıda olmasıyla ve çekme hattının geminin hareket yönüne göre değişken bir açıyla (45 dereceye kadar) çalışmasıyla maksimum frenleme kuvveti elde edilir. En yüksek fren kuvveti, skeg'in su akışına göre 70 derece konumlandırılmasıyla sağlanır.

    
    

    

    
    

  • Saf Dolaylı (Pure Indirect): Tam çekme kuvveti, skeg'in su akışına göre 50 derece konumlandırılmasıyla elde edilir.

    
    

    

    
    

  • Kombine Dolaylı Mod (Combination Indirect mode): Römorkör, geminin dalgasının dışında, skeg'i 90 derece ve çekme halatını 45 dereceye kadar konumlandırarak tüm skeg yüzeyini kullanır. Bu manevra, kontrol dışı bir gemi salınımına karşı koymak ve hızını yavaşlatmaya yardımcı olmak için oldukça etkilidir.

    
    

    

    
    

  • Güçlü Dolaylı Çekme (Power Indirect Towing): 3-7 knot hız aralığında gemi dönüşünü hızlandırmak için kullanılır. Römorkör, geminin dalgasının dışında, tam güçte yanlara doğru hareket eder, çekme hattı 90 dereceye kadar çalışır ve römorkör su akışına yaklaşık 70 derece eğik durur. Bu manevra, kıçı istenen tarafa doğru hızla çekme enerjisi sağlar.

    
    

    

    
    

• Avantajları: Dönüş veya yavaşlama sırasında daha fazla kuvvet sağlar. Düşük hızlarda bile daha hızlıdır ve kapalı alanlar için daha uygundur.

  
  

• Dezavantajları: "Yüksek CT mesafesi" gereklidir ve römorkörü etkin konumda tutmak için daha yüksek direksiyon gücü ister. Römorkörü etkin konumda tutmak zorlaştığında çekme hattı kuvveti azalabilir. Dolaylı yöntemin 5 ila 6 knot'tan yüksek hızlar için uygun olduğu unutulmamalıdır. Ayrıca, bu yöntemde "Merkez Basıncını daha İleriye getirme" ihtiyacı vardır ve Skeg ile Bulbous Bow gibi özellikler bu yöntemde önemli rol oynar.

Yöntem Seçimi ve Çekme Hattı Boyu

Römorkör kaptanı, geminin hızı azaldıkça veya duruma en uygun olan yöntemi seçer: düşük hızlarda daha verimli olan doğrudan yöntem veya kapalı alanlar için daha hızlı ve uygun olan dolaylı yöntem.

Çekme hattının uzunluğu da büyük önem taşır. Kıç römorkörü için ideal hat uzunluğu, geminin pervanesinin oluşturduğu dalgadan uzak kalmasını sağlayacak bir mesafedir. Gemiye çok yakın olmak, römorkörün yandan yana savrulmasına ve çekme hattına yük bindirerek geminin dümenlemesini etkilemesine neden olabilir. Genellikle 90-100 metre uzunluğunda bir hat bu sorunu ortadan kaldırmak için yeterlidir. Uzun bir hat, römorkörlerin doğrudan ve dolaylı yöntemler arasında hızlı geçiş yapmasına da olanak tanır.

Ancak, kanal seyrüseferi veya rıhtıma yanaşma gibi reaktivitenin esas olduğu ve hızın düşmesi gereken özel durumlarda, hattın etkili olabilmesi için kısaltılması gerekir. Kısa hat çalışması için ideal uzunluk, römorkörün tam boyu artı eşlik edilen geminin genişliğinin yarısının toplamıdır.

Refakat Römorkörleri - Kelebek Diyagram

Her römorkörde bu Kelebek Diyagram bulunması gereklidir.

Pilotlardan ve Römorkör Kaptanlarından aldığım bilgiye göre stajlarda göremediklerini, ve Gemi Kaptanlarının da bu konuda bilgi sahibi olmadığını gördüm. Bu bilginin mutlaka Romörkör Üreticisi firmadan istenmesi ve köprüüstünde de asılı olması faydalı olacaktır.

Bu örnek diyagramda 8 kts ile giden gemi için:

• Sol alttaki römorkör 26° açıyla ve 112t halat gerilimi / bollard pull ile çekiyor ama sadece → 100t braking force (frenleme / gemiyi durdurma kapasitesi) oluşuyor,

  
  

• Aynı römorkör 45° açıyla çekse (örneğin pilotun iskele kıç omuzluktan çek komutuyla) → Braking force 70t'a düşecekti! 

  
  

• Üstelik yeşil alan dışında kalıyor → askıda kalma (girting), aşırı yatma, manevrabilite kaybı vb. riskleri var

  
  

• Bu diyagrama göre aslında bi römorkörün güvenli operasyonel alanı (yeşil alan) sınırlı.

Sonuç

Doğrudan ve Dolaylı çekme yöntemleri, römorkörlerin devasa gemilere güvenli ve etkili bir şekilde manevra yapmalarına olanak tanıyan temel tekniklerdir. Hız, geminin özellikleri ve manevra alanı gibi faktörlere bağlı olarak doğru yöntemin seçilmesi, liman operasyonlarının ve dar su yollarındaki seyirlerin başarısı ve güvenliği açısından kritik öneme sahiptir. Her iki yöntem de, gemilerin kendi başlarına başa çıkamayacakları durumlarda gerekli olan ek kuvvet ve kontrolü sağlar.